Bộ Công Thương đang lấy ý kiến rộng rãi của các tổ chức, cá nhân đối với dự thảo 2 Nghị định của Chính phủ quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước.

Bộ Công Thương cho biết, việc xây dựng và ban hành Nghị định quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng, đường lối, chính sách của nhà nước, hoàn thiện hệ thống pháp lý minh bạch, đầy đủ hơn, phù hợp hơn với thực tiễn thương mại quốc tế, Luật Quản lý ngoại thương và thực tiễn thương mại trong tình hình mới.

Bộ Công Thương đang lấy ý kiến rộng rãi của các tổ chức, cá nhân đối với dự thảo 2 Nghị định của Chính phủ quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước.

Sự cần thiết ban hành Nghị định quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước

Cho tới nay, Việt Nam đã ban hành nhiều quy định về xuất xứ hàng hóa, trong đó có việc như thế nào thì một sản phẩm được coi là có xuất xứ Việt Nam. Các quy định này áp dụng cho hàng xuất khẩu và hàng nhập khẩu, giúp hàng hóa được hưởng ưu đãi thuế nhập khẩu theo cam kết tại các hiệp định thương mại tự do hoặc phục vụ các mục tiêu khác của quản lý ngoại thương.

Với hàng hóa sản xuất trong nước, bao gồm cả hàng hóa sản xuất từ nguyên liệu nhập khẩu và sau đó lưu thông trong nước, để được gắn nhãn "sản phẩm của Việt Nam" hay "sản xuất tại Việt Nam", cần có tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước.

Một số sản phẩm hàng hóa lưu thông trong nước dù chỉ trải qua các công đoạn gia công, lắp ráp, chế biến đơn giản, không làm thay đổi cơ bản tính chất hàng hóa cũng được doanh nghiệp tự gắn nhãn "sản xuất tại Việt Nam" hay “sản phẩm của Việt Nam” khiến người tiêu dùng thắc mắc, thậm chí bức xúc nhưng các cơ quan chức năng lại không có căn cứ hay chế tài để xử lý.

Chính vì vậy, yêu cầu đặt ra là cần ban hành Nghị định quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước. Các doanh nghiệp có thể căn cứ quy định tại Nghị định để xác định tiêu chí xuất xứ phù hợp với hàng hóa của mình đưa vào lưu thông, tự xác định xuất xứ hàng hóa, tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sản phẩm, chặn đứng hàng giả, hàng nhái, hàng gian lận xuất xứ, làm căn cứ xây dựng thương hiệu, uy tín “sản phẩm của Việt Nam”, giữ vững thị phần hàng hóa của “sản phẩm Việt Nam” trên chính sân nhà và tránh phát sinh tranh chấp giữa bên lưu thông hàng và bên sử dụng hàng hóa trong nước, gây tổn hại đến sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

Bên cạnh đó, sự hình thành các chuỗi cung ứng trong bối cảnh toàn cầu hóa, có thể trong đó nhiều nước cùng tham gia sản xuất một sản phẩm, đã và đang tạo ra những thay đổi trong cách ghi xuất xứ, nguồn gốc của hàng hóa. Bên cạnh những cách ghi truyền thống như “Sản phẩm của…”. “Sản xuất tại…”, đã xuất hiện những cách ghi khác như “lắp ráp tại (quốc gia, vùng lãnh thổ)” hay “chế tạo bởi (tên công ty, tập đoàn)”...

Trong những năm vừa qua, hiện tượng gian lận thương mại thông qua ghi nhãn xuất xứ hàng hóa sản xuất tại Việt Nam ngày càng gia tăng. Nhiều sản phẩm, hàng hóa sản xuất tại Việt Nam có chất lượng tốt và có chỗ đứng trên thị trường trong nước. Xuất phát từ thực tế này, có trường hợp hàng hóa được sản xuất nhập khẩu từ nước ngoài hoặc đặt gia công tại nước ngoài nhưng lại gắn mác là hàng “Made in Vietnam” để gian lận thương mại, đánh lừa người mua, người tiêu dùng. Có trường hợp thương nhân không cố tình gian lận nhưng quan niệm của thương nhân về vấn đề này còn đơn giản, không hiểu hết nội hàm của những ảnh hưởng to lớn đối với hình ảnh, nền sản xuất quốc gia. Hơn nữa, bản than người tiêu dùng trong nước chưa có căn cứ để phân biệt thế nào là hàng “Made in Vietnam”. Việc gian lận ghi nhãn sản xuất tại Việt Nam không những gây hậu quả trực tiếp đến sản phẩm cụ thể, ảnh hưởng đến người tiêu dùng mà còn có tác động không nhỏ đến ngành hàng trong nước, làm giảm uy tín và tính cạnh tranh của hàng sản xuất tại Việt Nam.

Việc hoàn thiện quy định về tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước giúp hạn chế xung đột giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng; đồng thời, cơ quan chức năng có căn cứ phân xử. Việc ban hành Nghị định tạo môi trường kinh doanh minh bạch hơn, có công cụ quản lý tốt hơn và quyền lợi của người tiêu dùng được đảm bảo hơn. Điều này cũng giúp nâng cao năng lực sản xuất hàng hóa của doanh nghiệp, tăng cường năng lực quản lý và trách nhiệm bảo vệ thương hiệu và nhãn hiệu hàng hóa rõ ràng, công bố công khai, có trách nhiệm của doanh nghiệp. 

Việc ban hành Nghị định quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước là cần thiết, bổ trợ Nghị định số 43/2017/NĐ-CP, giúp giải quyết thực tế phát sinh và đáp ứng xu hướng thương mại quốc tế.

Mục đích, quan điểm xây dựng dự thảo Nghị định

Theo Bộ Công Thương, việc xây dựng Nghị định hướng đến các mục đích sau:

- Hoàn thiện hệ thống pháp lý về ghi nhãn hàng hóa, giúp xác định sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam hoặc sản xuất tại Việt Nam một cách minh bạch, có căn cứ, phù hợp pháp luật hiện hành.

- Xây dựng tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước để giúp các doanh nghiệp cũng như cơ quan quản lý nhà nước xác định được sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam hoặc sản xuất tại Việt Nam, làm cơ sở để thể hiện xuất xứ hàng hóa trên nhãn, bao bì hàng hóa, quảng cáo hàng hóa, xây dựng thương hiệu, quản lý và tham gia các hoạt động đầu tư, đấu thầu,…

- Thiết lập cơ chế ngăn ngừa, phòng chống gian lận thương mại, bảo vệ sản xuất trong nước và bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng.

Việc nghiên cứu, xây dựng dự thảo Nghị định được tiến hành trên cơ sở các quan điểm chỉ đạo chủ yếu:

Một là, thể chế hóa các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh, củng cố và bảo vệ uy tín hàng hoá của Việt Nam; ngăn chặn gian lận trong việc xác định sản phẩm, hàng hoá của Việt Nam hoặc sản xuất tại Việt Nam và bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng.

Hai là, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp; tính thống nhất, đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về ghi nhãn đối với hàng hoá lưu thông tại thị trường nội địa.

Ba là, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của hoạt động sản xuất tại Việt Nam, phù hợp với cam kết quốc tế.

Về quá trình chuẩn bị, xây dựng dự thảo Nghị định, ngày 13/01/2025, Bộ Công Thương đã có Tờ trình số 306/TTr-BCT báo cáo Thủ tướng Chính phủ về đề nghị xây dựng Nghị định quy định tiêu chí xác định hàng hóa có xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước. 

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn tại văn bản số 1303/VPCP-KTTH ngày 18/02/2025, trong đó giao Bộ Công Thương chủ trì xây dựng Nghị định quy định tiêu chí xác định hàng hóa có xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước, ngày 04/4/2025, Cục Xuất nhập khẩu đã trình Bộ trưởng kèm dự thảo Tờ trình Thủ tướng Chính phủ về việc giải trình bổ sung và kiến nghị chấp thuận xây dựng Nghị định quy định tiêu chí xác định hàng hóa có xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước. 

Thực hiện chỉ đạo như đề cập trên, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã giao Cục Xuất nhập khẩu chủ trì, đầu mối xây dựng dự thảo Nghị định, dự thảo Tờ trình và dự thảo văn bản xin ý kiến gửi các Bộ ngành. Ngày 16/9/2025, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân đã ký văn bản số 6997/BCT-XNK về việc xin ý kiến dự thảo Nghị định và Tờ trình Chính phủ về Nghị định quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hoá lưu thông trong nước.

Căn cứ khoản 1 Điều 22 Thông tư số 47/2025/TT-BCT ngày 26/8/2025 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định về xây dựng, ban hành và tổ chức thi hành văn bản quy phạm pháp luật của Bộ Công Thương, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương lấy ý kiến của các tổ chức, cá nhân về dự thảo 2 Nghị định này.

Nội dung cơ bản của dự thảo Nghị định

Về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, Nghị định này quy định tiêu chí xác định hàng hóa có xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước. Nghị định áp dụng đối với các cơ quan, tổ chức, thương nhân và cá nhân có hoạt động liên quan đến xác định hàng hóa có xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước.

Về bố cục của dự thảo Nghị định

Dự thảo Nghị định dự kiến bao gồm 05 Chương, 19 Điều và 01 Phụ lục, cụ thể:

- Chương I: Quy định chung.

- Chương II: Tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước.

- Chương III: Cách thể hiện xuất xứ Việt Nam của hàng hóa lưu thông trong nước.

- Chương IV: Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan.

- Chương V: Điều khoản thi hành.

Về nội dung cơ bản của dự thảo Nghị định

Nghị định được xây dựng với định hướng: Hoàn thiện hệ thống pháp luật, bổ sung quy định về tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước; ngăn chặn hiệu quả tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng; Xây dựng một hệ tiêu chí minh bạch, có tính ứng dụng cao, hiệu quả trong công tác quản lý, giám sát, kiểm tra cũng như phục vụ việc tự xác định xuất xứ và công bố công khai của doanh nghiệp.

Để thực hiện định hướng trên, dự kiến Nghị định sẽ quy định đối với một số nội dung sau:

a) Tiêu chí để xác định xuất xứ Việt Nam

Hàng hóa được xác định dựa trên các tiêu chí như:

+ Hàng hóa có xuất xứ thuần túy; hoặc

+ Hàng hoá được sản xuất tại Việt Nam từ toàn bộ nguyên liệu có xuất xứ Việt Nam; hoặc

+ Hàng hóa nguyên liệu nhập khẩu nhưng trải qua công đoạn gia công, chế biến cuối cùng tại Việt Nam làm thay đổi cơ bản tính chất của hàng hóa.

b) Quy định cách thể hiện

Việc quy định tiêu chí xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước có thể được sử dụng cho mục đích thể hiện trên nhãn hàng hóa theo quy định tại Điều 10, Nghị định số 43/2017/NĐ-CP ngày 14 tháng 4 năm 2017 của Chính phủ về nhãn hàng hóa.

Tùy thuộc vào quá trình sản xuất, gia công, chế biến, tổ chức, cá nhân có thể lựa chọn và sử dụng một trong các cụm từ sau đây để thể hiện trên nhãn hàng hóa và/hoặc trên tài liệu, vật phẩm chứa đựng thông tin liên quan đến hàng hóa đó:

- Sản xuất tại Việt Nam;

- Chế tạo tại Việt Nam;

- Nước sản xuất: Việt Nam;

- Xuất xứ: Việt Nam;

- Sản xuất bởi: Việt Nam.

Dự thảo Nghị định dự kiến quy định việc thể hiện được áp dụng theo nguyên tắc tự nguyện, tự kê khai. Khi cá nhân, tổ chức thể hiện thông tin trên nhãn, hàng hóa bắt buộc phải đáp ứng tiêu chí và phải chứng minh việc đáp ứng tiêu chí đó khi được yêu cầu.

Trong trường hợp không chắc chắn về việc đáp ứng tiêu chí, cá nhân, tổ chức có thể lựa chọn thể hiện theo cách khác trên nhãn hàng hóa.

Về thủ tục hành chính, Nghị định không quy định thủ tục hành chính. Thương nhân căn cứ tiêu chí, tự xác định xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa lưu thông trong nước, tự chịu trách nhiệm với việc xác định và có nghĩa vụ chứng minh việc đáp ứng tiêu chí khi có yêu cầu của cơ quan quản lý nhà nước.

Về phân quyền, phân cấp: Do Nghị định không quy định thủ tục hành chính nên không có phân quyền, phân cấp thực hiện thủ tục hành chính.

Nội dung khác

a) Về đảm bảo yêu cầu về quốc phòng, an ninh: Bộ Công Thương rà soát, phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng để dự thảo Nghị định đảm bảo yêu cầu về quốc phòng, an ninh. Trên thực tế, các mặt hàng do Bộ Công an, Bộ Quốc phòng quản lý là các mặt hàng đặc thù, thực hiện theo Luật Bảo vệ bí mật nhà nước.

b) Về nguồn tài chính: Bộ Công Thương rà soát nội dung Nghị định về việc không phát sinh yêu cầu về tài chính khi triển khai.

c) Về việc ứng dụng, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Bộ Công Thương rà soát, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ để đảm bảo nội dung Nghị định bảo đảm yêu cầu về ứng dụng, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trong tương lai, Bô Công Thương nghiên cứu kết hợp triển khai Nghị định này với việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc xuất xứ do Bộ Công Thương quản lý, có tính tương thích và kết nối với các hệ thống truy xuất nguồn gốc xuất xứ của các Bộ ngành khác nhằm xây dựng một hệ thống chung, phục vụ doanh nghiệp và người dân tra cứu thông tin trong hoạt động sản xuất và tiêu dùng. Thông qua hệ thống này, cơ quan quản lý có căn cứ để quản lý, kiểm tra xác minh khi các vụ tranh chấp xảy ra liên quan đến chất lượng và nguồn gốc xuất xứ sản phẩm hàng hóa cũng như có căn cứ để xem xét trách nhiệm của doanh nghiệp công bố xuất xứ của sản phẩm hàng hóa lưu thông trong nước.

Nguồn: Tạp chí Công thương