Miền Trung - Tây Nguyên trong mưa lũ lịch sử: Từ đau thương, cần rút ra những bài học cấp thiết

Khi nước lũ bắt đầu rút, khi những ngọn đồi thôi sạt lở cũng là lúc chúng ta buộc phải ngồi lại, nhìn thẳng vào sự thật để trả lời câu hỏi: Chúng ta phải làm gì để chế thiệt hại từ mưa lũ?

Mưa lũ tại khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên để lại thiệt hại nặng nề cả người và của

Đây là đợt thiên tai vô cùng nghiêm trọng với lượng mưa và đỉnh lũ vượt mốc lịch sử nhiều năm tại các tỉnh như Đắk Lắk, Khánh Hòa, Lâm Đồng... Thống kê tới sáng 23/11 cho thấy lũ lụt ở các tỉnh miền Trung đã khiến 102 người chết, mất tích, thiệt hại kinh tế ước tính 9.035 tỷ đồng. Cơ sở hạ tầng và giao thông bị chia cắt nghiêm trọng. Tuyến đường sắt Bắc - Nam qua khu vực miền Trung tiếp tục bị gián đoạn, phải dừng chạy nhiều chuyến tàu khách. Ngành điện lực đã nỗ lực khôi phục cho phần lớn nhưng vẫn còn hàng trăm nghìn hộ dân chưa có điện sử dụng...v.v.

Không thể phủ nhận, nguyên nhân trực tiếp và khởi nguồn là sự biến đổi khí hậu cực đoan. Chưa bao giờ chúng ta chứng kiến một tổ hợp hình thế thời tiết nguy hiểm đến vậy: Không khí lạnh tăng cường, nhiễu động gió Đông trên cao kết hợp với hoàn lưu bão. Sự cộng hưởng này đã trút xuống Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung Bộ lượng mưa kỷ lục, có nơi lên tới 1.200mm chỉ trong vài ngày. Với lượng nước ấy, không hệ thống sông ngòi nào có thể tải nổi.

Tuy nhiên, nếu chỉ đổ lỗi cho “ông trời”, chúng ta đang chối bỏ trách nhiệm của chính mình. Yếu tố “nhân tai” - tác động của con người - chính là tác nhân khiến cơn lũ trở nên hung hãn và tàn phá khủng khiếp hơn.

Mưa lũ cũng để lại nỗi lo về sạt lở đất

Thứ nhất là câu chuyện về rừng” Tây Nguyên từng được ví là “mái nhà”, là “túi nước” khổng lồ giữ nước cho cả khu vực. Nhưng nhiều năm qua, diện tích rừng tự nhiên suy giảm, thay vào đó là những đồi cà phê, sầu riêng, cao su bạt ngàn. Dù độ che phủ xanh có thể cao, nhưng khả năng giữ nước của cây công nghiệp kém xa rừng nguyên sinh. Khi mưa lớn trút xuống, đất không còn rễ cây lớn níu giữ, nước không được thảm thực vật cản lại, lập tức biến thành lũ ống, lũ quét lao thẳng xuống vùng hạ du.

Tiếp theo, công tác quy hoạch và xây dựng thiếu bền vững. Việc xẻ núi làm đường, bạt đồi dựng nhà, hay xây dựng các công trình chắn ngang dòng chảy tự nhiên đang diễn ra phổ biến. Tại Khánh Hòa hay Lâm Đồng, nhiều vụ sạt lở vùi lấp nhà cửa xảy ra ngay tại những nơi có taluy dựng đứng, kết cấu đất đã bị phá vỡ do hoạt động san ủi của con người. Tức là, con người chúng ta đã can thiệp thô bạo vào địa mạo mà thiếu đi những đánh giá địa chất kỹ lưỡng đã góp phần cộng hưởng vào nỗi đau từ thảm họa thiên tai.

Đáng mừng và tự hào rằng, trong gian khó khăn thử thách, lúc này cả nước đang hướng về Miền Trung. Làn sóng quyên góp, ủng hộ từ Bắc chí Nam và cả kiều bào ở nước ngoài đã tạo nên một sức mạnh phi thường. Từ những đồng tiền tiết kiệm của học sinh, đến hàng tỷ đồng của các doanh nghiệp… tất cả đều được gửi gắm với một thông điệp duy nhất: Miền Trung không đơn độc!. Từ các lực lượng tuyến đầu (công an, bộ đội…) đến các đoàn cứu trợ từ thiện, các nghệ sĩ, tình nguyện viên đã lập tức đổ về vùng lũ, tiếp tế lương thực, thuốc men, và hỗ trợ sửa chữa nhà cửa. Đây chính là minh chứng sống động nhất cho truyền thống “tương thân tương ái” của dân tộc Việt Nam.

Có điều, khách quan mà nhìn nhận, thực tiễn nói trên cũng là một bài học đắt giá, nhắc nhở chúng ta về sự mong manh của cuộc sống trước sức mạnh của thiên nhiên. Đồng thời đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về chiến lược phát triển bền vững của quốc gia. Đặc biệt, phải trả lời cho được câu hỏi: Chúng ta phải làm gì để chế thiệt hại từ mưa lũ?

Chúng ta cần nghiêm túc rút ra những bài học cần thiết từ đợt mưa lũ lịch sử

...Và từ đau thương, chúng ta buộc phải rút ra những bài học cấp thiết.

Cần thay đổi tư duy dự báo và cảnh báo

Công tác dự báo khí tượng của chúng ta đã tiến bộ, nhưng dự báo sạt lở đất vẫn là một “bài toán khó”. Cần chuyển từ dự báo diện rộng sang cảnh báo điểm. Cần ứng dụng công nghệ, bản đồ số hóa nguy cơ sạt lở chi tiết đến từng thôn, bản. Người dân cần biết ngọn đồi sau nhà mình có nguy cơ sập xuống hay không, chứ không chỉ biết chung chung là “xã này có nguy cơ sạt lở”. Cảnh báo sớm 1 giờ, thậm chí 15 phút, cũng đủ để cứu sống nhiều mạng người.

Quy hoạch “thuận thiên” và kiểm soát xây dựng

“Thuận thiên” không có nghĩa là phó mặc cho trời, mà là nương theo quy luật tự nhiên để phát triển, chừa đường cho nước thoát, giữ đất cho rừng. Đã đến lúc phải siết chặt kỷ cương trong quy hoạch xây dựng, đặc biệt là tại các vùng đồi núi và ven sông. Cần kiên quyết di dời dân cư ra khỏi vùng có nguy cơ sạt lở cao, dù tốn kém đến đâu. Việc cấp phép xây dựng các khu nghỉ dưỡng, homestay ven đồi, ven suối cần phải đi kèm với những đánh giá tác động môi trường khắt khe nhất. Không thể vì lợi ích kinh tế trước mắt mà đánh đổi bằng sự an toàn của cộng đồng.

Phương châm “4 tại chỗ” phải chủ động và thực chất hơn

Trong đợt lũ này, nhiều nơi bị chia cắt, cô lập hoàn toàn. Và bài học lớn chúng ta có thể rút ra ở đây đó là công tác hậu cần, cứu hộ tại chỗ cần được chuẩn bị kỹ lưỡng hơn nữa. Mỗi gia đình, mỗi thôn xóm cần được trang bị kỹ năng sinh tồn, dự trữ lương thực và phương tiện cứu hộ cơ bản để tự cứu mình trước khi lực lượng chuyên nghiệp tiếp cận. Sự chủ động của người dân chính là “lá chắn” đầu tiên và quan trọng nhất.

Đợt mưa lũ lịch sử tháng 11/2025 rồi sẽ qua đi, nước rồi sẽ rút, nhưng con số thống kê thiệt hại về người và của là lời cảnh tỉnh đanh thép nhất cho tất cả chúng ta. Để tồn tại và phát triển, chúng ta không còn con đường nào khác là phải sống trách nhiệm hơn với môi trường, tôn trọng tự nhiên và chuẩn bị tâm thế sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống. Đừng để đến khi thảm họa xảy ra mới giật mình hối tiếc, bởi lúc đó, mọi sự hối hận đều đã quá muộn màng.

Nguồn: nongnghiephuuco.vn

Danh sách bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. các trường bắt buộc được đánh dấu (*)

Bình luận (*)

Tên (*)

Email (*)

Số điện thoại (*)