Trong khi các chiến dịch phòng, chống tác hại thuốc lá thường nhấn mạnh đến khía cạnh sức khỏe con người, thì một mặt khác không kém phần nghiêm trọng nhưng lại ít được quan tâm chính là rác thải từ thuốc lá – một loại rác thải nguy hại, gây ô nhiễm đến môi trường đất, nước, không khí… và cũng là tác nhân tiêu cực đối với tình trạng biến đổi khí hậu.

Tàn thuốc, loại rác bị vứt bỏ nhiều nhất thế giới

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm trên thế giới có khoảng 6.000 tỷ điếu thuốc lá được tiêu thụ, trong đó hơn 4.500 tỷ đầu lọc thuốc lá bị vứt bỏ bừa bãi ra môi trường. Điều này khiến tàn thuốc lá trở thành loại rác thải phổ biến nhất hành tinh, thậm chí còn nhiều hơn cả túi nilon hay chai nhựa.

Tại Việt Nam, theo Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), có khoảng 15 triệu người hút thuốc, kéo theo hàng chục tỷ tàn thuốc lá được thải ra môi trường mỗi năm. Dễ dàng bắt gặp tàn thuốc trên vỉa hè, bãi biển, cống rãnh, bãi cỏ công viên hay thậm chí trong các khu vực công cộng như bệnh viện, trường học và cơ quan nhà nước, mặc dù đã có quy định cấm hút thuốc.

Đầu lọc, nhỏ thôi nhưng cực độc

Nhiều người có thể cho rằng đầu lọc thuốc lá chỉ là một mẩu giấy vụn không đáng kể. Tuy nhiên, thực tế, đầu lọc được làm từ sợi cellulose acetate, một loại nhựa không phân hủy sinh học trong tự nhiên. Trung bình phải mất 10 - 15 năm để đầu lọc thuốc lá phân hủy trong điều kiện môi trường bình thường. Trong thời gian này, nó sẽ liên tục thải ra các hóa chất độc hại như nicotine, chì, asen và hàng trăm chất độc hại khác có trong khói thuốc.

Đầu lọc thuốc lá, tác nhân tạo ra các hóa chất độc hại như nicotine, chì, asen và hàng trăm chất độc hại khác

Một đầu lọc thuốc lá có thể làm ô nhiễm tới 100 lít nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh vật thủy sinh và vi sinh vật trong đất. Tại các khu vực ven biển và sông hồ, tàn thuốc lá được xem là mối đe dọa trực tiếp đến đa dạng sinh học, khi cá, chim hoặc động vật nhỏ nuốt phải đầu lọc sẽ gây tắc nghẽn đường ruột và tử vong.

Thuốc lá điện tử đang tạo nên rác thải điện tử, đừng bỏ quên

Một xu hướng đáng báo động gần đây là sự gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đặc biệt trong giới trẻ. Những thiết bị này sau khi dùng xong sẽ trở thành rác thải điện tử với thành phần gồm pin lithium, kim loại nặng cùng với linh kiện điện tử. Các thành phần này đòi hỏi phải có quy trình xử lý riêng biệt, tránh gây nhiễm độc môi trường.

Nhức nhối rác thải điện tử, mối nguy hại trên toàn cầu

Thực trạng hiện nay, tại Việt Nam chưa có hệ thống thu gom, tái chế chuyên biệt dành cho thuốc lá điện tử. Người dùng thường vứt bỏ trực tiếp, lẫn lộn cùng rác thải sinh hoạt hoặc vứt bỏ thiếu ý thức ngoài môi trường. Điều này khiến việc phân loại và xử lý trở nên vô cùng khó khăn, đồng thời gây hại cho môi trường và tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ do pin lithium bị hỏng.

Gánh nặng môi trường và hành động

Theo nghiên cứu của Đại học California (Mỹ), toàn bộ chuỗi sản xuất và tiêu thụ thuốc lá từ trồng cây thuốc lá, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, tiêu tốn nước tưới, quy trình sấy lá thuốc, vận chuyển, hút thuốc và xử lý rác thải đều gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường.

Chỉ riêng ngành công nghiệp thuốc lá toàn cầu đã thải ra khoảng 84 triệu tấn khí CO₂ mỗi năm, tương đương lượng phát thải của 17 triệu chiếc xe ô tô. Tại Việt Nam, các vùng trồng thuốc lá còn ghi nhận tình trạng phá rừng, làm cạn kiệt tài nguyên đất và ô nhiễm nguồn nước do hóa chất tồn dư.

Thực tế cho thấy, thuốc lá không chỉ là thủ phạm âm thầm tước đoạt sinh mạng của con người, mà còn là tác nhân tàn phá môi trường tự nhiên một cách âm ỉ và dai dẳng. Tuy nhiên, nhận thức của cộng đồng về rác thải thuốc lá vẫn còn rất hạn chế. Trước vấn đề này, chúng ta nên triển khai, đồng bộ nhiều giải pháp:

- Tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức về tác hại môi trường của rác thải thuốc lá, đặc biệt trong giới trẻ.

- Bổ sung quy định pháp luật yêu cầu người hút thuốc phải có trách nhiệm không xả tàn thuốc bừa bãi, giống như các quy định về xử lý rác thải thông thường.

- Áp dụng mô hình thu gom đầu lọc thuốc lá, thiết kế các thùng rác chuyên biệt tại các khu vực công cộng.

- Quản lý chặt chẽ thuốc lá điện tử như một loại rác thải nguy hại, cần có hướng dẫn thu hồi và xử lý phù hợp.

- Khuyến khích từ bỏ thuốc lá, không chỉ để bảo vệ sức khỏe bản thân mà còn góp phần gìn giữ môi trường sống chung.

Một điếu thuốc được đốt lên sẽ để lại một vết sẹo dài trên cơ thể của Trái đất.

Tác hại của thuốc lá không chỉ dừng lại ở sức khỏe con người mà còn lan rộng ra ngoài hệ sinh thái. Khi một điếu thuốc được đốt lên, những gì để lại sau đó không chỉ là làn khói thuốc mờ mà còn là một vết sẹo dài trên cơ thể của Trái đất. Vì vậy, hãy hành động ngay hôm nay để chống lại sự ô nhiễm rác thải từ thuốc lá. Đây là hành động thiết thực để bảo vệ con người và các thế hệ mai sau.

Thuỳ Anh