Thuốc lá, một sản phẩm tiêu dùng tưởng chừng quen thuộc, lại ẩn chứa những hiểm họa khôn lường đối với sức khỏe con người và cộng đồng
Thuốc lá, một sản phẩm tiêu dùng tưởng chừng quen thuộc, lại ẩn chứa những hiểm họa khôn lường đối với sức khỏe con người và cộng đồng. Tác hại của thuốc lá không chỉ dừng lại ở người hút mà còn lan tỏa đến những người xung quanh thông qua khói thuốc thụ động. Chính vì vậy, công tác tuyên truyền phòng chống tác hại thuốc lá là vô cùng cấp thiết, cần được triển khai sâu rộng và hiệu quả trên toàn quốc.
Những tác hại rình rập từ điếu thuốc: Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm, trong đó có ung thư phổi, ung thư vòm họng, ung thư thực quản, bệnh tim mạch, đột quỵ, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) và nhiều bệnh lý khác. Trong khói thuốc lá chứa hơn 7.000 loại hóa chất, trong đó có ít nhất 250 loại là chất độc hại và hơn 70 loại là chất gây ung thư.
Tác động đến sức khỏe người hút:
- Ung thư: Hút thuốc là nguyên nhân chính gây ung thư phổi, ung thư thanh quản, ung thư miệng, ung thư thực quản, ung thư bàng quang, ung thư thận, ung thư tụy, ung thư cổ tử cung...
- Bệnh tim mạch: Nicotine trong thuốc lá làm tăng nhịp tim, huyết áp, gây co thắt mạch máu, dẫn đến xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
- Bệnh hô hấp: Thuốc lá gây tổn thương phổi, dẫn đến viêm phế quản mãn tính, khí phế thũng và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
- Các vấn đề sức khỏe khác: Thuốc lá còn gây suy giảm hệ miễn dịch, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, làm tăng nguy cơ loãng xương, đái tháo đường...
Tác động đến sức khỏe người hút thuốc thụ động: Những người hít phải khói thuốc lá từ môi trường xung quanh cũng đối mặt với nguy cơ mắc các bệnh tương tự như người hút. Đặc biệt, trẻ em tiếp xúc với khói thuốc có nguy cơ cao mắc các bệnh về đường hô hấp, hen suyễn, viêm tai giữa và đột tử ở trẻ sơ sinh.
Tuyên truyền phòng chống tác hại thuốc lá - Nhiệm vụ cấp bách: Để đẩy lùi gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá, công tác tuyên truyền DCTHTL cần được xem là một nhiệm vụ trọng tâm và lâu dài. Cần có những chiến lược tuyên truyền bài bản, đa dạng, tiếp cận được mọi đối tượng trong xã hội.
Nội dung tuyên truyền cần tập trung vào:
- Nâng cao nhận thức: Cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe cá nhân, gia đình và cộng đồng.
- Các hình thức tuyên truyền hiệu quả nhất hiện nay để phòng chống tác hại của thuốc lá thường kết hợp nhiều phương pháp, tập trung vào việc nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân, đặc biệt là giới trẻ. Dưới đây là một số hình thức nổi bật:
Các hình thức tuyên truyền hiệu quả nhất ✅
- Truyền thông số và mạng xã hội: Sử dụng các nền tảng phổ biến như TikTok, YouTube, Facebook, Zalo để tiếp cận giới trẻ một cách trực quan và sinh động; Tạo ra các video ngắn, infographic, thử thách sáng tạo, nội dung lan tỏa về tác hại của thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá mới (như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng); Hợp tác với những người có ảnh hưởng (KOLs, influencers) để truyền tải thông điệp mạnh mẽ hơn.
- Truyền thông trực tiếp và giáo dục: Tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, hội thảo tại trường học, cơ sở y tế, cơ quan, doanh nghiệp; Đưa nội dung giáo dục về phòng chống tác hại thuốc lá vào chương trình giảng dạy chính khóa tại các trường học; Các hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt tập thể, thi tìm hiểu kiến thức về tác hại thuốc lá cũng rất hiệu quả trong việc tương tác với học sinh, sinh viên.
- Sử dụng hình ảnh và thông điệp trực quan: In các cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh răn đe trên bao bì thuốc lá, theo quy định của pháp luật; Sử dụng các pano, áp phích, băng rôn tại nơi công cộng, cơ quan, trường học với thông điệp rõ ràng, dễ hiểu về tác hại của thuốc lá và môi trường không khói thuốc; Các video clip, phóng sự ngắn phản ánh chân thực hậu quả của việc hút thuốc cũng có tác động mạnh mẽ đến nhận thức của người xem.
- Xây dựng và nhân rộng mô hình: Triển khai các mô hình "Trường học không khói thuốc", "Cơ quan không khói thuốc", "Bệnh viện không khói thuốc", "Nhà máy không khói thuốc"; Thành lập và duy trì các ban chỉ đạo, đội ngũ tuyên truyền viên nòng cốt tại cộng đồng để vận động, giám sát việc thực thi các quy định về phòng chống tác hại thuốc lá.
- Huy động sự tham gia của cộng đồng: Sự tham gia tích cực của các tổ chức xã hội, đoàn thể (như đoàn thanh niên, hội phụ nữ, công đoàn) là yếu tố quan trọng để lan tỏa thông điệp và hỗ trợ triển khai các hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá; Khuyến khích gia đình, nhà trường cùng phối hợp trong việc giáo dục và định hướng cho thế hệ trẻ về tác hại của thuốc lá; Tập trung vào giới trẻ là chìa khóa: Với sự gia tăng nhanh chóng của các sản phẩm thuốc lá mới, đặc biệt ở nhóm tuổi 15-24, các chiến lược truyền thông cần ưu tiên tiếp cận và trang bị kiến thức cho giới trẻ về những nguy cơ tiềm ẩn; Việc kết hợp linh hoạt và sáng tạo các hình thức tuyên truyền trên sẽ góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tác hại thuốc lá, hướng tới một cộng đồng khỏe mạnh hơn.
Thuốc lá điện tử (còn gọi là vape, e-cigarette) là một thiết bị chạy bằng pin, làm nóng một dung dịch lỏng chứa nicotine, hương liệu và các hóa chất khác, sau đó chuyển hóa thành dạng hơi để người dùng hít vào. Khác với thuốc lá truyền thống đốt cháy lá thuốc, thuốc lá điện tử không tạo ra khói mà là hơi nước, do đó ban đầu được quảng bá là một giải pháp thay thế an toàn hơn. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học ngày càng chỉ ra nhiều tác hại nghiêm trọng của loại sản phẩm này, đặc biệt là đối với giới trẻ.
- Các thành phần và cơ chế hoạt động: Dung dịch trong thuốc lá điện tử, thường được gọi là "tinh dầu" hay "e-liquid", bao gồm các thành phần chính sau: Nicotine: Một chất gây nghiện mạnh, tương tự như trong thuốc lá truyền thống; Propylene glycol (PG) và Glycerin thực vật (VG): Các dung môi được sử dụng để tạo ra hơi; Hương liệu: Giúp tạo ra nhiều mùi vị hấp dẫn, làm tăng sức hút, đặc biệt với giới trẻ; Các hóa chất khác: Bao gồm các chất tạo màu, chất bảo quản và có thể có các kim loại nặng.
- Khi thiết bị được kích hoạt, pin sẽ làm nóng cuộn dây (coil) bên trong, làm bay hơi dung dịch lỏng. Người dùng hít hơi này vào phổi.
- Tác hại của thuốc lá điện tử: Mặc dù không tạo ra khói thuốc lá truyền thống, thuốc lá điện tử vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng:
# 1. Gây nghiện nicotine
Nicotine là thành phần cốt lõi trong hầu hết các loại tinh dầu thuốc lá điện tử. Đây là một chất gây nghiện mạnh, ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ, đặc biệt nguy hiểm cho thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Việc sử dụng thuốc lá điện tử có thể dẫn đến nghiện nicotine, từ đó dễ dàng chuyển sang sử dụng thuốc lá điếu truyền thống hoặc các sản phẩm thuốc lá khác.
# 2. Tổn thương phổi
Hơi từ thuốc lá điện tử chứa nhiều hóa chất độc hại có thể gây tổn thương phổi. Một số thành phần như diacetyl (chất tạo hương bơ) đã được liên kết với bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) và tình trạng "phổi bắp rang" (popcorn lung) – một bệnh phổi hiếm gặp nhưng nghiêm trọng. Các hạt siêu mịn trong hơi cũng có thể xâm nhập sâu vào phổi, gây viêm nhiễm và các vấn đề hô hấp.
# 3. Ảnh hưởng đến tim mạch
Nicotine làm tăng nhịp tim, huyết áp và co mạch máu, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Việc sử dụng thuốc lá điện tử có thể gây ra các vấn đề như rối loạn nhịp tim, tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
# 4. Nguy cơ phơi nhiễm kim loại nặng và hóa chất độc hại
Quá trình làm nóng dung dịch có thể giải phóng các kim loại nặng như chì, thiếc, niken từ cuộn dây kim loại vào hơi inhaled. Ngoài ra, các hương liệu và dung môi trong tinh dầu khi được làm nóng cũng có thể tạo ra các hợp chất độc hại mới như formaldehyde, acetaldehyde, acrolein – những chất gây ung thư đã được biết đến.
# 5. Tác động đến sức khỏe răng miệng
Thuốc lá điện tử có thể gây khô miệng, kích ứng nướu và tăng nguy cơ mắc các bệnh nha chu. Một số nghiên cứu còn cho thấy hơi thuốc lá điện tử có thể làm suy yếu hệ miễn dịch trong khoang miệng, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
# 6. Nguy cơ cháy nổ
Các thiết bị thuốc lá điện tử, đặc biệt là các sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc pin kém chất lượng, có nguy cơ bị cháy nổ, gây bỏng nghiêm trọng cho người sử dụng.
# 7. Tác động tâm lý và hành vi
Việc sử dụng thuốc lá điện tử, đặc biệt là các loại có hương vị hấp dẫn, có thể khiến giới trẻ tò mò, thử nghiệm và dần hình thành hành vi sử dụng. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển tâm lý, gây căng thẳng, lo âu và các vấn đề hành vi khác.
# 8. Tạo ra ảo tưởng "an toàn"
Chính cách quảng cáo và sự khác biệt về hình thức đã tạo ra một ảo tưởng rằng thuốc lá điện tử an toàn hơn thuốc lá truyền thống. Điều này khiến nhiều người, đặc biệt là những người chưa từng hút thuốc, bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử, dẫn đến gia tăng tổng thể các vấn đề sức khỏe liên quan đến nicotine và các hóa chất có hại.
Kết luận, dù được quảng cáo là giải pháp thay thế, thuốc lá điện tử không phải là sản phẩm an toàn. Những tác hại của nó đối với sức khỏe là không thể phủ nhận, đặc biệt là nguy cơ gây nghiện, tổn thương phổi, tim mạch và phơi nhiễm với các hóa chất độc hại. Các cơ quan y tế và tổ chức sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới đều khuyến cáo không nên sử dụng thuốc lá điện tử, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên và những người chưa từng tiếp xúc với nicotine.
Một số tác hại khác của thuốc lá điện tử
- Nguy cơ phát sinh các tệ nạn xã hội:
Người sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có thể tự ý tăng tỷ lệ nicotine quá mức hoặc thêm ma túy và các chất gây nghiện khác vào để sử dụng mà khó bị phát hiện. Pha trộn ma túy vào dung dịch điện tử đã được ghi nhận ở Trung tâm Chống độc bệnh viện Bạch Mai và Trung tâm giám định ma túy Viện Khoa học hình sự Bộ Công an22. Tại Mỹ, nghiên cứu sử dụng dữ liệu Điều tra quốc gia về sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên (lớp 6 đến lớp 12) năm 2016 cho thấy tỷ lệ đã từng sử dụng chất ma túy từ cây cannabis trong thuốc lá điện tử là 30,6% trong số những thanh thiếu niên đã từng sử dụng thuốc lá điện tử.
- Ảnh hưởng tới môi trường:
Thiết bị điện tử có thể hỏng, lỗi và gây cháy nổ, thương tích, mất an toàn cho người sử dụng. Rác thải bộ phận điện tử của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng gây ảnh hưởng đến môi trường, đặc biệt là với thiết bị sử dụng một lần.
Thêm vào đó, thiết bị thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có rất nhiều thành phần: nhựa, pin, bảng mạch điện, lọ dung dịch…., quy trình dỡ bỏ, phân loại… nhằm tái chế hay vứt bỏ, tiêu hủy đều phức tạp và tốn kém. Nếu bị vứt bỏ dưới dạng vỡ, nát có thể phát tán ra môi trường các chất độc hại như kim loại, axit, nicotine, ...
Thực tế tại Mỹ, 58 triệu sản phẩm thuốc lá điện tử được bán ra trong năm 2015, trong đó có 19,2 triệu sản phẩm dùng một lần.
Các sản phẩm thuốc lá điện tử thiếu hướng dẫn người dùng cách vứt bỏ sản phẩm.
- Ảnh hưởng tới an sinh xã hội, kinh tế và sự phát triển bền vững:
Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng làm gia tăng gánh nặng bệnh tật và chi phí liên quan đến sử dụng thuốc lá. Tính riêng các sản phẩm thuốc lá điếu, sử dụng thuốc lá đã gây thiệt hại 500 tỷ đô la mỗi năm cho nền kinh tế thế giới. Ước tính chi phí y tế điều trị các bệnh liên quan đến thuốc lá, giảm năng suất lao động và các chi phí xã hội khác là 1.852 tỷ đô la Mỹ chiếm 1,8% GDP26.
Tại Việt Nam, chi phí y tế cho 5 trong số 25 loại bệnh liên quan đến thuốc lá năm 2011 (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa, nhồi máu cơ tim, đột quỵ và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính) đã là 24.679 tỷ đồng.
Tiêu dùng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ảnh hưởng tới đói nghèo và phát triển bền vững. Các hãng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang có xu thế đưa ra nhiều sản phẩm với giá bán thấp hơn để tiếp cận người có thu nhập thấp (là đối tượng dễ tổn thương nhất).
Chi tiêu cho thuốc lá làm giảm các chi tiêu thiết yếu khác của hộ gia đình, đặc biệt là ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em trong các gia đình có thu nhập thấp. Tính trong các hộ gia đình nghèo, một người hút thuốc trong một năm tiêu hết số tiền bằng 1/3 số tiền chi cho lương thực, gấp 1,5 lần so với chi cho giáo dục, gấp 5 lần chi phí y tế tính theo bình quân đầu người.
Như vậy, hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân làm gia tăng nghèo đói
Lời Kêu Gọi Hành Động
Việc nhận thức rõ ràng về tác hại của thuốc lá là bước đầu tiên và quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Ngừng hút thuốc lá không chỉ là một quyết định cá nhân mà còn là một hành động thiết thực góp phần xây dựng một môi trường sống trong lành, khỏe mạnh hơn. Các chính sách phòng chống tác hại thuốc lá, bao gồm tăng thuế, cấm hút thuốc nơi công cộng, và các chiến dịch truyền thông mạnh mẽ, cần được đẩy mạnh để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật do thuốc lá gây ra. Hãy nói không với thuốc lá vì một tương lai không khói, một cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc cho tất cả mọi người.
Phương Dung
Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. các trường bắt buộc được đánh dấu (*)
.jpg)
.jpg)
Danh sách bình luận