“Lỗ hổng trong quản lý và nhận thức” – Khi hiểm họa thuốc lá điện tử len lỏi vào từng ngóc ngách đời sống
Một chiếc USB nhỏ, một thỏi son bóng loáng, hay chỉ là một cây bút bi tưởng chừng vô hại - nhưng đó lại là “vỏ bọc” của thuốc lá điện tử, thứ đang lặng lẽ tấn công vào giới trẻ và gây lo ngại trong xã hội.
Dù đã có nhiều cảnh báo, nhưng thuốc lá điện tử vẫn len lỏi vào học đường, mạng xã hội, và cả trong túi áo học sinh. Câu hỏi đặt ra: tại sao một sản phẩm chưa được phép lưu hành ở Việt Nam lại có thể phổ biến đến vậy? Câu trả lời nằm ở hai chữ: “lỗ hổng” trong quản lý và nhận thức.
1. Quản lý chưa theo kịp thực tế
Theo quy định hiện hành, Việt Nam chưa cho phép sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo hay lưu hành thuốc lá điện tử. Tuy nhiên, chỉ cần vài cú nhấp chuột, người tiêu dùng - kể cả học sinh - có thể dễ dàng đặt mua sản phẩm này trên mạng xã hội, các sàn thương mại điện tử, hay thậm chí từ những cửa hàng tạp hóa ven đường.
Trên TikTok, Facebook, Zalo… hàng trăm tài khoản rao bán công khai với đủ loại hình thức: “vape hương dâu”, “pod dùng một lần”, “vape mini ngụy trang USB”. Giá chỉ từ vài chục đến vài trăm nghìn đồng - rẻ hơn nhiều so với điện thoại hay máy chơi game mà giới trẻ thường ao ước.
Sự phổ biến này phản ánh lỗ hổng lớn trong công tác quản lý, kiểm tra và xử phạt. Dù cơ quan chức năng nhiều lần ra quân xử lý, nhưng thị trường thuốc lá điện tử vẫn tái xuất dưới hình thức tinh vi hơn. Sản phẩm nhập lậu, hàng xách tay, hàng “phi thương mại” vẫn tràn lan; trong khi lực lượng quản lý thị trường, công an, hải quan… còn thiếu nguồn lực, thiết bị và cơ chế phối hợp hiệu quả.
Bên cạnh đó, chưa có quy định cụ thể để quản lý quảng cáo trực tuyến, khiến các nền tảng mạng xã hội trở thành “thiên đường tiếp thị” cho sản phẩm độc hại này. Những video lung linh, những lời khẳng định sai lệch kiểu “ít hại hơn thuốc lá truyền thống”, “chỉ là hơi nước có mùi thơm” vẫn được chia sẻ hàng triệu lượt mà chưa bị gỡ bỏ kịp thời.
2. Nhận thức – “lỗ hổng” còn nguy hiểm hơn
Nếu sự yếu kém trong quản lý là nguyên nhân khách quan, thì sự thiếu hiểu biết của một bộ phận người dân – đặc biệt là giới trẻ – lại là nguyên nhân chủ quan khiến thuốc lá điện tử có “đất sống”.
Rất nhiều thanh thiếu niên cho rằng thuốc lá điện tử “vô hại”, “chỉ có hương vị trái cây”, hay “không chứa nicotine”. Thực tế, hầu hết các loại thuốc lá điện tử đều chứa nicotine – chất gây nghiện mạnh, cùng nhiều hóa chất độc hại như formaldehyde, acetaldehyde, kim loại nặng, và thậm chí cả chất gây ảo giác trong một số mẫu nhập lậu.
Nghiên cứu của Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) cho thấy: tỷ lệ học sinh 13–15 tuổi đã từng dùng thuốc lá điện tử tăng gần gấp đôi trong 4 năm qua, một xu hướng đáng báo động. Đáng nói, phần lớn các em bị thu hút bởi hương vị và hình ảnh “thời thượng”, chứ không ý thức được rủi ro sức khỏe lâu dài.
Không chỉ giới trẻ, nhiều phụ huynh và giáo viên cũng thiếu thông tin để nhận biết và can thiệp kịp thời. Khi thấy con mang một thiết bị nhỏ giống bút hay USB, họ ít nghi ngờ đó là thuốc lá điện tử. Một số người thậm chí cho rằng “vape còn tốt hơn hút thuốc lá thật”, vô tình tiếp tay cho hành vi sử dụng.
3. Khi lỗ hổng nhận thức dẫn đến hệ lụy xã hội
Hậu quả của những “lỗ hổng” này không chỉ dừng ở sức khỏe cá nhân. Khi thuốc lá điện tử xâm nhập sâu vào học đường, nó đe dọa một thế hệ trẻ đang trong độ tuổi phát triển thể chất và trí tuệ.
Nicotine ảnh hưởng trực tiếp đến não bộ, làm suy giảm khả năng ghi nhớ, học tập và kiểm soát hành vi. Nhiều em sau thời gian sử dụng rơi vào tình trạng lệ thuộc, lo âu, mất ngủ, thậm chí tìm đến các chất kích thích mạnh hơn.
Ở tầm vĩ mô, sự gia tăng người dùng thuốc lá điện tử kéo theo gánh nặng y tế, kinh tế và xã hội. Chi phí điều trị các bệnh về phổi, tim mạch, thần kinh liên quan đến nicotine là rất lớn. Trong khi đó, môi trường cũng bị ảnh hưởng khi hàng triệu đầu lọc nhựa và pin lithium từ thiết bị vape bị thải ra không đúng cách.
4. Cần hành động đồng bộ – Từ luật pháp đến giáo dục
Giải pháp căn cơ không thể chỉ trông chờ vào biện pháp hành chính. Quản lý phải đi đôi với nâng cao nhận thức, và phải bắt đầu từ sớm – từ trường học, gia đình, cộng đồng.
Trước hết, các cơ quan chức năng cần siết chặt hơn nữa việc nhập khẩu, kinh doanh và quảng cáo thuốc lá điện tử, xử lý nghiêm các hành vi buôn bán online trái phép. Cùng với đó, cần ban hành quy định rõ ràng về quản lý quảng cáo trên nền tảng số, phối hợp với các doanh nghiệp công nghệ để gỡ bỏ nội dung vi phạm.
Song song, truyền thông phòng chống thuốc lá điện tử cần được đổi mới, không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu. Những câu chuyện thật – về học sinh phải nhập viện vì ngộ độc nicotine, hay những người trẻ bị trầm cảm do nghiện vape – cần được kể một cách chân thực, gần gũi, đánh động cảm xúc thay vì chỉ đưa số liệu khô khan.
Cuối cùng, gia đình và nhà trường phải là “tuyến đầu” trong phòng ngừa. Phụ huynh cần trang bị kiến thức để nhận diện và trò chuyện với con về mối nguy từ thuốc lá điện tử. Nhà trường cần xây dựng môi trường học đường không khói thuốc, tăng cường hoạt động ngoại khóa, và khuyến khích học sinh trở thành “đại sứ tuyên truyền” cho lối sống lành mạnh.
5. Lấp đầy “lỗ hổng” bằng tri thức và trách nhiệm
Thuốc lá điện tử không đơn giản là một sản phẩm tiêu dùng – nó là một cuộc tấn công có chủ đích vào nhận thức của thế hệ trẻ. Khi quản lý còn lỏng lẻo và nhận thức còn mơ hồ, hiểm họa ấy sẽ tiếp tục mở rộng.
Đã đến lúc không thể coi đây là chuyện của riêng ngành y tế hay giáo dục. Mỗi người dân, mỗi gia đình, mỗi tổ chức đều cần chung tay - để khép lại những “lỗ hổng” đang khiến tương lai của một thế hệ bị đe dọa.
Một xã hội không có thuốc lá điện tử không phải là điều viển vông - nếu chúng ta bắt đầu từ hôm nay, bằng tri thức, quyết tâm và trách nhiệm cộng đồng.
Hoa Cương
Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. các trường bắt buộc được đánh dấu (*)
.jpg)
.jpg)
Danh sách bình luận