Đẩy mạnh công tác phòng chống tác hại thuốc lá
Thuốc lá từ lâu đã được coi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm trên toàn thế giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khẳng định: “Thuốc lá giết chết một nửa số người hút”. Điều đó đồng nghĩa, cứ hai người hút thuốc thì có một người sẽ chết sớm do các bệnh liên quan. Với tốc độ tiêu thụ thuốc lá chưa có dấu hiệu thuyên giảm, công tác phòng chống tác hại thuốc lá đang trở thành một cuộc chiến dài hơi, đòi hỏi sự quyết liệt và kiên trì của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.
Thực trạng đáng lo ngại
Trên thế giới, mỗi năm có hơn 8 triệu người tử vong do thuốc lá, trong đó khoảng 1,3 triệu người chết vì hút thuốc thụ động. Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra ung thư phổi, bệnh tim mạch, đột quỵ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và hàng loạt bệnh nan y khác.
Tại Việt Nam, tình hình cũng không kém phần nghiêm trọng. Theo Bộ Y tế, mỗi năm có khoảng 40.000 ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc vẫn ở mức cao, hơn 42%, trong khi phụ nữ và trẻ em phải hứng chịu khói thuốc thụ động ở nhà, nơi làm việc hay nơi công cộng.
Một khảo sát gần đây cho thấy, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong giới trẻ có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở nhóm tuổi từ 13 đến 17. Điều này đặt ra thách thức mới: không chỉ thuốc lá truyền thống, mà các sản phẩm “biến tướng” như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng đang âm thầm mở rộng thị phần, nhắm thẳng vào thế hệ trẻ với những chiêu trò quảng cáo bắt mắt, hương vị đa dạng và lời mời gọi “ít hại hơn”.
Tác động đa chiều của thuốc lá
1. Đối với sức khỏe: Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có ít nhất 70 chất gây ung thư. Người hút thuốc có nguy cơ cao gấp 20 lần mắc ung thư phổi so với người không hút. Ngoài ra, thuốc lá còn gây vô sinh, biến chứng thai sản, và suy giảm sức khỏe toàn diện. Điều đáng lo ngại là người không hút thuốc nhưng hít phải khói thuốc (hút thụ động) cũng có nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ, ung thư, đặc biệt ở trẻ nhỏ dễ mắc viêm phổi, hen suyễn và viêm tai giữa.
2. Đối với kinh tế: Theo nghiên cứu năm 2019, chi phí điều trị và mất năng suất lao động do các bệnh liên quan đến thuốc lá ở Việt Nam lên tới 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương 3,6% GDP. Trong khi đó, nguồn thu từ thuế thuốc lá không đủ để bù đắp thiệt hại. Nhiều hộ gia đình nghèo rơi vào cảnh khó khăn hơn khi chi tiêu một phần thu nhập ít ỏi cho thuốc lá, thay vì đầu tư cho giáo dục, y tế hay dinh dưỡng.
3. Đối với xã hội: Thuốc lá làm gia tăng bất bình đẳng. Người nghèo hút thuốc nhiều hơn, chịu gánh nặng bệnh tật lớn hơn, và dễ bị đẩy sâu vào vòng luẩn quẩn nghèo đói – bệnh tật – chi phí y tế. Ngoài ra, thuốc lá còn tạo ra rào cản cho phát triển bền vững, khi sức khỏe cộng đồng suy giảm và nguồn lực quốc gia bị tiêu hao.
Chính sách và nỗ lực phòng chống: Nhận thức rõ nguy cơ từ thuốc lá, Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012, thành lập Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, và thực hiện nhiều biện pháp:
- Cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chiếm 50% diện tích bao bì.
- Cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá.
- Quy định cấm hút thuốc tại trường học, bệnh viện, nơi làm việc và một số địa điểm công cộng.
- Truyền thông nâng cao nhận thức cho cộng đồng.
Những nỗ lực này đã mang lại kết quả bước đầu: tỷ lệ hút thuốc lá thụ động tại một số nơi công cộng đã giảm; nhận thức của người dân về tác hại thuốc lá ngày càng rõ rệt. Tuy nhiên, so với mục tiêu dài hạn, kết quả này vẫn còn khiêm tốn.
Thách thức đặt ra
- Tỷ lệ hút thuốc vẫn cao: Thói quen lâu đời, gắn với văn hóa “mời thuốc” khiến việc từ bỏ thuốc lá trở nên khó khăn.
- Thực thi luật chưa nghiêm: Dù luật đã ban hành, song việc xử phạt vi phạm còn hiếm, nhiều nơi công cộng vẫn ngập khói thuốc.
- Sự len lỏi của thuốc lá thế hệ mới: Các sản phẩm thuốc lá điện tử, nung nóng đang tạo ra xu hướng tiêu dùng mới trong giới trẻ, làm công tác phòng chống càng phức tạp.
- Áp lực từ ngành công nghiệp thuốc lá: Lợi nhuận lớn khiến doanh nghiệp thuốc lá tìm mọi cách mở rộng thị trường, thậm chí tác động tới chính sách.
Giải pháp để đẩy mạnh công tác phòng chống
Để công tác phòng chống tác hại thuốc lá thực sự hiệu quả, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Một số giải pháp then chốt bao gồm:
- Tăng thuế và giá thuốc lá: Đây là biện pháp hiệu quả nhất theo khuyến nghị của WHO. Thuốc lá đắt hơn sẽ hạn chế khả năng tiếp cận, đặc biệt với thanh thiếu niên.
- Siết chặt kiểm soát thuốc lá mới: Cần có quy định cụ thể và chặt chẽ đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, tiến tới cấm lưu hành để bảo vệ giới trẻ.
- Mở rộng môi trường không khói thuốc: Cần giám sát nghiêm ngặt và xử phạt các vi phạm, tạo môi trường sống trong lành tại nơi công cộng, trường học, bệnh viện.
- Đẩy mạnh truyền thông sáng tạo: Sử dụng mạng xã hội, hình ảnh trực quan, người nổi tiếng để lan tỏa thông điệp “không hút thuốc mới là phong cách sống hiện đại”.
- Hỗ trợ cai nghiện: Tăng cường dịch vụ tư vấn, đường dây nóng, và các chương trình cai thuốc trong hệ thống y tế cơ sở.
- Phát huy vai trò cộng đồng: Gia đình, nhà trường và xã hội cần phối hợp chặt chẽ, khuyến khích người trẻ nói không với thuốc lá.
Kết luận: Trách nhiệm chung, hành động quyết liệt
Thuốc lá là gánh nặng y tế, kinh tế và xã hội to lớn, đe dọa sự phát triển bền vững của quốc gia. Việt Nam đã và đang nỗ lực trong cuộc chiến chống thuốc lá, nhưng để thành công, cần sự quyết tâm mạnh mẽ hơn, những chính sách cứng rắn hơn và sự đồng thuận rộng rãi hơn từ người dân.
“Một Việt Nam khỏe mạnh – không khói thuốc” không chỉ là khẩu hiệu, mà phải trở thành mục tiêu hành động của cả cộng đồng. Đẩy mạnh công tác phòng chống tác hại thuốc lá hôm nay chính là đầu tư cho tương lai khỏe mạnh, thịnh vượng và bền vững của đất nước.
Phương Dung
Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. các trường bắt buộc được đánh dấu (*)
.jpg)
.jpg)
Danh sách bình luận