Sử dụng thuốc lá gây ra hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm tại Việt Nam
“Cơn đại dịch thầm lặng” vẫn đang âm ỉ, cướp đi sinh mạng hàng trăm người Việt mỗi ngày.
Thuốc lá – “sát thủ” giấu mặt trong đời sống hàng ngày
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuốc lá là nguyên nhân gây ra cái chết cho hơn 8 triệu người trên toàn cầu mỗi năm, trong đó hơn 1,3 triệu người là người không hút thuốc nhưng bị phơi nhiễm khói thuốc thụ động. Ở Việt Nam, ước tính mỗi năm có trên 100.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá - con số cao hơn cả tổng số người chết vì tai nạn giao thông, HIV/AIDS và ma túy cộng lại.
Đằng sau những điếu thuốc tưởng chừng vô hại là hơn 7.000 chất hóa học độc hại, trong đó 69 chất được xác định gây ung thư như nicotin, hắc ín, carbon monoxide, formaldehyde... Khi khói thuốc xâm nhập vào phổi, các chất này đi vào máu, tác động trực tiếp đến tim, não, gan, và toàn bộ hệ hô hấp.
PGS.TS. Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của WHO tại Việt Nam nhận định:
“Mỗi điếu thuốc không chỉ đốt cháy túi tiền mà còn đốt dần sức khỏe. Một người hút thuốc trung bình giảm tuổi thọ ít nhất 10 năm so với người không hút. Việt Nam đang phải trả giá đắt cho thói quen này.”
Những căn bệnh chết người từ khói thuốc
Tác hại của thuốc lá không chỉ dừng ở ung thư phổi. Theo Bộ Y tế, người hút thuốc có nguy cơ: (i) Cao gấp 10 lần mắc ung thư phổi; (ii) Cao gấp 4 lần mắc bệnh mạch vành và đột quỵ; (iii) Cao gấp 2 lần mắc bệnh tiểu đường type 2.
Không chỉ người hút chịu hậu quả, người hít khói thuốc thụ động cũng bị đe dọa nghiêm trọng. Trẻ em sống trong gia đình có người hút thuốc dễ mắc các bệnh về đường hô hấp, hen suyễn, viêm tai giữa và nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS). Phụ nữ mang thai thường xuyên hít khói thuốc có thể sinh non, thai chết lưu hoặc con nhẹ cân.
Bà. Trần Thị Xuân Hằng - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế/Bộ Y tế cho biết:
“Không có mức độ phơi nhiễm khói thuốc nào được coi là an toàn. Chỉ cần hít phải khói thuốc trong vòng 30 phút, người không hút đã có phản ứng sinh học tương tự người hút trực tiếp.”
Gánh nặng kinh tế khổng lồ
Không chỉ gây tổn thất sức khỏe, thuốc lá còn tạo ra gánh nặng kinh tế khổng lồ cho quốc gia. Báo cáo của Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (VINACOSH) cho thấy:
- Mỗi năm, người Việt chi hơn 31.000 tỷ đồng để mua thuốc lá.
- Chi phí điều trị các bệnh do thuốc lá gây ra vượt 24.000 tỷ đồng mỗi năm.
- Năng suất lao động giảm sút do ốm đau, tử vong sớm ước tính thiệt hại hàng chục nghìn tỷ đồng.
Nếu cộng cả chi phí gián tiếp như mất thu nhập, chăm sóc người bệnh, và tác động môi trường (rác thải đầu lọc, khói bụi), tổng thiệt hại do thuốc lá có thể tương đương 1–1,5% GDP của Việt Nam mỗi năm.
Khi thuốc lá “đổi vỏ” – hiểm họa vẫn còn nguyên
Những năm gần đây, thị trường xuất hiện thêm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, được quảng bá là “ít độc hại”, “giúp cai thuốc truyền thống”. Tuy nhiên, các nghiên cứu của WHO khẳng định: không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn.
Khói và hơi của thuốc lá điện tử vẫn chứa nicotine, kim loại nặng, và các hóa chất gây ung thư. Đặc biệt, giới trẻ đang trở thành mục tiêu chính của ngành công nghiệp thuốc lá điện tử, khi sản phẩm được ngụy trang dưới dạng bút, USB, son môi... với hương vị hấp dẫn, khiến nhiều học sinh, sinh viên tò mò sử dụng.
WHO cảnh báo: “Thuốc lá điện tử là cánh cửa mở đầu cho nghiện nicotine, chứ không phải con đường để từ bỏ nó.”
Khoảng trống trong thực thi luật pháp
Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá của Việt Nam đã có hiệu lực từ năm 2013, quy định rõ các địa điểm cấm hút thuốc, nghĩa vụ in cảnh báo sức khỏe và mức phạt lên tới 500.000 đồng cho hành vi vi phạm. Tuy nhiên, việc thực thi vẫn còn lỏng lẻo.
Nhiều quán cà phê, nhà hàng, khu vui chơi vẫn đầy khói thuốc. Không ít người coi việc hút thuốc là “quyền riêng tư”, còn người xung quanh lại ngại góp ý. Trong khi đó, công tác thanh tra, xử phạt còn hạn chế, khiến luật trở nên “mềm” trước thói quen cứng đầu.
Hành động để cứu lấy sinh mạng và tương lai: Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể trong giảm tỷ lệ hút thuốc – từ 45% nam giới trưởng thành năm 2010 xuống còn 38,9% năm 2023. Tuy nhiên, chừng nào còn hàng triệu người phơi nhiễm khói thuốc mỗi ngày, cuộc chiến này vẫn chưa thể dừng lại.
Các chuyên gia khuyến nghị cần:
- Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá để giảm sức mua.
- Mở rộng các chiến dịch truyền thông cộng đồng, hướng tới thanh thiếu niên.
- Tăng cường kiểm tra, xử phạt nghiêm tại nơi công cộng, cơ quan, bệnh viện, trường học.
- Phát triển dịch vụ hỗ trợ cai thuốc và tư vấn tâm lý cho người hút.
Thông điệp mạnh mẽ nhất vẫn là: “Từ bỏ thuốc lá – bạn không chỉ cứu chính mình, mà còn bảo vệ sức khỏe cho những người yêu thương.”
Như vậy: Hơn 100.000 sinh mạng Việt Nam mất đi mỗi năm vì thuốc lá – đó không còn là con số thống kê lạnh lùng, mà là tiếng chuông cảnh báo về thảm họa sức khỏe cộng đồng đang diễn ra ngay quanh ta.
Hoa Cương
Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. các trường bắt buộc được đánh dấu (*)
.jpg)
.jpg)
Danh sách bình luận